Notariusz doświadczony w sprawach spadkowych wyjaśnia zasady sporządzania testamentów – rodzaje, zapisy, wydziedziczenia. W razie potrzeby notariusz spisze testament – w dogodnym terminie i z dbałością o zgodność z obowiązującym prawem.
Co to jest testament
Testament to dobrowolne oświadczenie woli, w którym testator ustanawia swoich spadkobierców i określa, jak mają być rozdysponowane składniki jego majątku po śmierci.
Zasady prawne związane z dziedziczeniem i testamentami zawarte są w przepisach Kodeksu cywilnego (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny) – dalej k. c. Warto podkreślić, że wiele ogólnych zasad dziedziczenia, czyli dziedziczenia ustawowego, może być zmienionych właśnie za pomocą testamentu.
Ogólne zasady dziedziczenia – dziedziczenie ustawowe
Do dziedziczenia ustawowego dochodzi w dwóch przypadkach gdy:
- spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu albo gdy
- żadna z osób powołanych w testamencie do spadku nie chce lub nie może być spadkobiercą.
Podstawowe zasady dziedziczenia ustawowego w Polsce są następujące:
- Dziedziczą pierwsi zstępni (dzieci, wnuki itd.) spadkodawcy oraz jego małżonek.
- W przypadku braku zstępnych dziedziczą rodzice.
- Jeśli nie ma zstępnych ani żyjących rodziców, dziedziczą rodzeństwo spadkodawcy oraz ich potomkowie (np. bracia, siostry, bratankowie, siostrzenice itd.).
- W przypadku braku zstępnych, żyjących rodziców oraz rodzeństwa i ich potomków, dziedziczą dziadkowie spadkodawcy oraz ich potomkowie.
- W przypadku braku żyjących zstępnych, rodziców, rodzeństwa i dziadków spadkodawcy oraz ich potomków, dziedziczą krewni w linii prostej do piątego stopnia oraz krewni boczni do czwartego stopnia.
- Jeśli nie ma spadkobierców wymienionych w powyższych punktach, spadek przejmuje Skarb Państwa.
Warto zaznaczyć, że przy dziedziczeniu ustawowym brane są pod uwagę relacje pokrewieństwa zmarłego, a nie faktyczna bliskość i relacje emocjonalne.
Właśnie za pomocą testamentu testator może ustawowe zasady dziedziczenia zmienić dopasowując do swoich prawdziwych relacji i emocji. Tym niemniej, postanowienia zawarte w testamencie muszą mieścić się w ramach określonych przez ustawę. Jeśli zapis testamentowe wykraczają poza dozwolone prawem ramy, nie wywołują skutków prawnych.
Najważniejsze postanowienia testamentowe
Rozrządzenia testamentowe to ogół zapisów, szczegółowo uregulowanych przepisami prawa, w których testator decyduje co stanie się z jego majątkiem na wypadek śmierci. Zaliczyć do nich można w szczególności:
- ustanowienie spadkobiercy (Art. 959 KC),
- zapis windykacyjny (Art.9811 KC),
- zapis zwykły (Art. 968 KC),
- polecenie (Art. 982 KC),
- powołanie wykonawcy testamentu (Art. 986 KC),
- wydziedziczenie (Art. 1008 KC).
- podstawienie (Art. 963 KC),
- testament negatywny, w którym testator wyłącza z dziedziczenia ustawowego określoną osobę, nie powołując w jej miejsce innej.
Bez względu czego dane postanowienie testamentowe dotyczy, powinno być wyrażone w sposób jasny i precyzyjny. Oto kilka typowych postanowień testamentowych:
- Wskazanie spadkobierców: Spadkodawca może wskazać, kto ma odziedziczyć jego majątek po śmierci. Może to być osoba fizyczna lub prawna, a także kilka osób wskazanych zgodnie z ich udziałem w spadku.
- Wskazanie udziałów: Spadkodawca może wskazać, jakie udziały majątkowe w spadku mają otrzymać poszczególni spadkobiercy.
- Wykluczenie spadkobierców: Spadkodawca może wykluczyć ze spadku określone osoby, np. z powodu braku kontaktu lub trudnej relacji.
- Wskazanie opiekuna: Spadkodawca może wskazać osobę, która będzie opiekować się dzieckiem lub osobą niepełnosprawną po jego śmierci.
- Przepisanie majątku: Spadkodawca może przepisać swoją własność na określone osoby jeszcze za jego życia, ale z mocą skuteczną po jego śmierci.
- Wybór egzekutora testamentowego: Spadkodawca może wyznaczyć osobę, która będzie odpowiedzialna za wykonanie jego woli po śmierci, tzn. egzekutora testamentowego.
Zgodnie z tym co już wcześniej było sygnalizowane, aby uniknąć sytuacji, kiedy poszczególne postanowienia testamentowe zostaną podważone, zaleca się aby sporządzenie testamentu odbyło się pod okiem notariusza. Zapewni to ważność dokumentu oraz zabezpieczy interesy spadkobierców.
Dlaczego warto spisać testament u notariusza?
Choć testament nie wymaga formy notarialnej, istnieje szereg powodów, aby taką formę jednak miał. Niezadowoleni z zapisów testamentowych spadkobiercy dość często próbują je podważyć. Sporządzenie testamentu u notariusza istotnie zmniejsza szansę na jego unieważnienie – częściowe lub w całości. Testament notarialny ma formę aktu notarialnego, a więc jest dokumentem urzędowym i niesie następujące korzyści:
- bezpieczeństwo: notariusz zapewnia bezpieczeństwo testamentu i jego integralność, co zabezpiecza przed jego zniszczeniem lub zmianą;
- profesjonalne doradztwo prawne: notariusz może doradzić w sprawach prawnych i pomóc w uniknięciu nieporozumień lub niejasności w treści testamentu;
- prostota i szybkość: sporządzenie testamentu u notariusza jest proste i szybkie, co oznacza, że nie trzeba tracić czasu na samodzielne opracowywanie dokumentu;
- niska cena – sporządzenie testamentu kosztuje jedynie 60 zł.
Ile kosztuje spisanie testamentu u notariusza
Notariusz pobiera taksę notarialną, która maksymalna wysokość jest ustalana przez Ministra Sprawiedliwości. Notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy.
W przypadku testamentu wysokość taksy notarialnej wynosi 60 zł.
Notariusz pobierze również opłatę za sporządzenie wypisów – 6 zł za każdą rozpoczętą stronę. Honorarium notariusza obłożone jest 23-procentowym podatkiem PTiU (VAT).