Podział majątku po rozwodzie

Doświadczony w sprawach rodzinnych notariusz wyjaśnia zasady podziału majątku po rozwodzie – podstawę prawną, formalności związane z umową notarialną, lista niezbędnych dokumentów informacji oraz wysokość taksy notarialnej i opłat.

Co to jest majątek wspólny małżonków i kiedy powstaje

Kwestie związane z majątkiem wspólnym małżonków regulują zapisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy – dalej KRO).

Zgodnie z prawem, jeśli małżonkowie poprzez umowę tego nie zmienili, z chwilą zawarcia małżeństwa z mocy ustawy powstaje pomiędzy małżonkami wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania małżeństwa. Wszystko to co każdy z małżonków zarobi dokłada się do majątku wspólnego. Do majątku wspólnego wchodzą w szczególności:

• akcje i udziały w spółkach kapitałowych;
• środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego;
• wierzytelności;
• wynagrodzenie za pracę i dochody z działalności zarobkowej każdego z małżonków;
• dochody z majątku wspólnego małżonków, w tym również z majątku osobistego każdego z małżonków;
• prawa nabyte wskutek zasiedzenia;
• spółdzielcze prawo do lokalu;
• prawo do lokalu na podstawie umowy najmu. 

W jaki sposób można podzielić wspólny majątek po rozwodzie

Podział majątku wspólnego po rozwodzie może być dokonany na dwa sposoby:

• W wyniku zawarcia zwykłej umowy pisemnej – jeśli w skład majątku wspólnego nie wchodzą nieruchomości ani żadne prawa do których zbycia wymagana jest forma aktu notarialnego.
• Poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego – gdy w skład majątku wspólnego wchodzą nieruchomości albo inne składniki, do których zbycia wymagana jest forma aktu notarialnego, a między byłymi małżonkami istnieje zgoda co do sposobu podziału majątku.
• Na drodze postępowania sądowego – gdy nie istnieje między małżonkami zgoda co do sposobu podziału majątku.

Dokonanie podziału majątku w kancelarii notarialnej jest znacznie szybsze niż w drodze postępowania sądowego, ale wymaga zgody byłych małżonków. Niekiedy, jeśli zgody nie ma, pomocny może być udział profesjonalnego mediatora. W innych przypadkach, strony decydują się na dokonanie częściowego podziału majątku obejmującego składniki co do których zgoda jest.

Czy podział majątku po rozwodzie musi być równy?

Bez względu na to, czy podział majątku po rozwodzie będzie odbywał się w sądzie czy w drodze umowy, przez sąd, notariusza lub umownie oraz niezależnie od tego, czy któryś z małżonków ponosi winę za rozpad związku, małżonkowie mają w zasadzie równe udziały w majątku wspólnym. Takie przepisy wynikają z art. 43 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.

§ 1. Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym.
§ 2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo ounieważnienie małżeństwa albo orozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

Art. 43. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

Przepisy wskazują, że niezależnie od tego, kto miał faktycznie większy wkład w pomnażanie majątku, małżonkowie mają równy udział w powstałym majątku wspólny, a więc w wyniku podziału powinno im się należeć tyle samo. Niemniej jednak, zgodnie z §2, każdy z małżonków może żądać, aby podział uwzględniał stopień, w jakim przyczynił się do powstania majątku wspólnego – z istotnym wszakże zastrzeżeniem – żądanie takie musi być poparte ważnym powodem.

Należy mieć również na uwadze, że przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, należy uwzględnić wiele czynników. Istotne są między innymi nakłady finansowe oraz nakłady osobistej pracy w gospodarstwie domowym oraz przy wychowaniu dzieci.

Naczelna przywoływana często przez Sąd Najwyższy brzmi: odejście od zasady równości udziałów jest możliwe tylko wtedy, gdy małżonek w sposób rażący i uporczywy nie przyczynia się do powstania bądź powiększenia majątku stosownie do swoich możliwości zarobkowych i sił. Oznacza to, że należy brać pod uwagę również i potencjał każdego z małżonków. W inny sposób należy bowiem ocenić postawę Inaczej małżonka, który przez całkowitą niezdolność do pracy nie pomnaża majątku wspólnego, a inaczej w zdrowej, w pełni sprawną osobyę która przez lata nie wykazywała inicjatywy, by podjąć zatrudnienie.

Podział majątku w czasie trwania związku małżeńskiego

Podział majątku wspólnego może być dokonany w czasie trwania związku małżeńskiego, jednak dopiero wtedy, gdy ustaje wspólność majątkowa między małżonkami. Ma miejsce w następujących przypadkach:

• zawarcia umowy majątkowej małżeńskiej wprowadzającej rozdzielność majątkową (intercyzę),
• prawomocnego orzeczenia separacji,
• ubezwłasnowolnienia,
• upadłości jednego z małżonków.

Gdy jeden z małżonków ma powody, aby dokonać podziału majątku w trakcie trwania związku małżeńskiego, ale drugi z małżonków nie chce się na to zgodzić, rozwiązaniem może być może być ustanowienie rozdzielności majątkowej w drodze sądowej.

Podatek od czynności cywilnoprawnych oraz od spadku i darowizn a podział majątku po rozwodzie

Podział majątku po rozwodzie nie niesie ze sobą konieczności zapłacenia podatku od spadku i darowizn ani podatku od czynności cywilnoprawnych.

Organy podatkowe w licznych interpretacjach indywidualnych przychylają się do opinii, że podział majątku po rozwodzie dokonywany jest według postanowień kro i w związku z tym nie rodzi obowiązku uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych. Równocześnie podziału majątku po rozwodzie nie należy traktować jako umowy znoszącej współwłasność, która dokonywana jest na podstawie przepisów działu IV c. Zasądzona lub umownie ustalona spłata stanowi wyrównanie udziału drugiego małżonka w majątku wspólnym i w związku z tym nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych, gdyż znajdują w tym przypadku zastosowanie przepisy Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.

Jakie dokumenty potrzebne są przy podziale majątku po rozwodzie

Stawając u notariusza w celu sporządzenia umowy o podział majątku po rozwodzie, bez względu na jego rodzaj składników majątku, należy przedstawić następujące informacje i dokumenty:

• dane osobowe stron umowy kupna mieszkania:
  • imiona i nazwiska, imiona rodziców,
  • adres zamieszkania,
  • stan cywilny oraz ewentualnie oficjalny dowód na istnienie małżeńskiej umowy majątkowej,
  • nr dowodu osobistego lub paszportu,
  • PESEL.

Dodatkowo należy:

• określić, czy podział następuje w związku z zawarciem umowy majątkowej o ustanowieniu rozdzielności majątkowej, orzeczeniem separacji czy w wyniku orzeczenia rozwodu;
• opisać przedmioty wchodzące w zakres podziału majątku (składników majątku);
• określić sposób podziału poszczególnych składników majątku – komu ma przypaść dany składnik, czy w całości, czy w udziałach, jeśli w udziałach to w jakiej wysokości;
• określić, czy podział majątku przeprowadzany jest ze spłatą/dopłatą na rzecz któregoś z małżonków;
• określić wartość rynkową przedmiotu umowy, na którą składają się poszczególne składniki majątku;
• określić termin wydania poszczególnych składników majątku w posiadanie nabywcy.

W przypadku, gdy w skład majątku wspólnego wchodzą nieruchomości, należy dostarczyć dokumenty wymienione na stronie poświęconej darowiźnie mieszkania lub darowiźnie działki.

Ile kosztuje podział majątku u notariusza

Do kosztów sporządzenia aktu notarialnego umowy o podział majątku po rozwodzie wliczają się:

• taksa notarialna,
• wniosek wieczystoksięgowy,
• koszt wypisów aktu notarialnego,
• opłata sądowa za wpisy w księdze wieczystej (jeśli w skład majątku wchodzą nieruchomości) oraz
• podatki, których płatnikiem jest notariusz – VAT, podatek od czynności cywilnoprawnych, podatek od spadków i darowizn).

Wysokość taksy notarialnej jest ustalana przez Ministra Sprawiedliwości. Notariusz określi taksę notarialną na podstawie analizy dokumentów konkretnej sprawy. W przypadku sporządzenie aktu notarialnego umowy o podział majątku wspólnego, honorarium notariusza zależy od wysokości wartości umowy i wynosi:

• 100 zł przy wartości majątku do 3000 złotych,
• 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł przy wartości majątku powyżej 3000 do 10 000 zł,
• 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł przy wartości majątku powyżej 10 000 do 30 000 zł,
• 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł przy wartości majątku powyżej 30 000 do 60 000 zł,
• 1010 zł + 0,4% nadwyżki powyżej 60 000 zł przy wartości majątku powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł,
• 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł przy wartości majątku powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł,
• 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej 2 000 000 zł, ale nie więcej niż 10 000 zł lub 7500 zł (dla I grupy podatkowej) przy wartości majątku powyżej 2 000 000 zł.

Honorarium notariusza obłożone jest 23-procentowym podatkiem PTiU (VAT).